जाजाऊ साम्राज्याची ही राणी रोज एका सैनिकासोबत शारीरिक संबंध ठेवून त्याला ठार मारत असे..
इतिहासात अनेक अनेक राजे, राण्या होऊन गेल्या ज्या त्यांच्या शोर्यासाठी ओळखल्या जातात. काही राण्यांनी आपल्या राज्याच्या रक्षणासाठी स्वतःचा जीवही दिला. अश्या राण्यांना इतिहासामध्ये विशेष असं आदराचे स्थान मिळालं आहे.
परंतु दुसऱ्या बाजूला काही अश्याहीराण्या होत्या ज्या आपल्या क्रूर वागण्यामुळे प्रसिद्ध झाल्या. त्यांपैकीच एक राणी म्हणजे “जाजाऊ साम्राज्याची राणी ‘अमिना’.
अमिनाचा राज्यकारभार चालवण्याची पद्धत आणि तिची क्रूर शैली पाहता स्वतः तिच्या सैन्यातील सैनिक सुद्धा तिला भ्यायचे.. आजच्या लेखात आपण तिचाच तो इतिहास जाणून घेणार आहोत..
राणी आमिना ही सामर्थ्यशाली तर होतीच शिवाय आपल्या राजसत्तेसाठी ती कोणत्याही थराला जायला तयार असायची. यामुळेचं तिने आपल्या साम्राज्याचा अशा प्रकारे विस्तार केला की तिच्या आधीच्या पिढीला आणि त्याच्या नंतरच्या पिढीला त्याच्यासारखे सामर्थ्य दाखवता आले नाही.
तटबंदीपासून ते व्यापारी मार्गाच्या विस्तारापर्यंत तिने असे काही केले की प्रत्येकजण तिच्या रणनीतीचा चाहताहोऊन जायचा. एक कुशल योद्धा असल्याने तिने सर्व लढाई कौशल्यात प्रभुत्व मिळवले होते. यामुळेच आपल्या सततच्या विजयांच्या जोरावर तिने झाझौ राज्याचा सर्वत्र विस्तार केला.
. चला तर मग जाणून घेऊया सलग ३४ वर्षे चाललेल्या राणी अमीनाच्या राजवटीची कहाणी.
राजकुमारी अमिना यांचा जन्म 1533 मध्ये कडुनाच्या जाझा प्रदेशात झाला. हे नायजेरियाच्या ईशान्य भागात स्थित आहे. अमीनाचा जन्म राणी बकवा दे हबे यांच्या पोटी झाला. जुन्या काळी पारंपारिकपणे म्हटल्या जाणार्‍या या झाझांना आता ‘झारिया’ म्हणतात. अमिना लहानपणापासूनच शासक होण्याचे गुण शिकू लागली. ती तिच्या आजोबांसोबत राज्याच्या बैठकीला जात असे, या काळात तिने अनेक राजकीय आणि मुत्सद्दी युक्त्या शिकायला सुरुवात केली. तिचे आजोबा हबे झझझाऊ नोहिर यांच्या मृत्यूपासून ती झाझौ राज्यावर राज्य करत होती.
अमीनाचे वयही काळानुसार वाढत होते. ती आता 16 वर्षांची होती. तसेच, त्यांच्या आईने राज्याची सत्ता हाती घेतली तो काळ होता. ती आता राज्याची राणी बनली होती.
एक कुशल शासक बनण्यासाठी आवश्यक असलेले गुण आता ती त्याच्या आईकडून शिकू लागला. राणी म्हणून तिच्या जबाबदाऱ्या कशा पार पाडायच्या हे अमीनाला तिच्या आईकडून शिकायला मिळाले. घराच्या चार भिंतीत कधीच कैद न होता तिने सर्व कला पटकन शिकायला सुरुवात केली. यामुळेच तिथले सर्व लोक अमिनाकडे तिच्या आईनंतर राज्याची नवीन राणी म्हणून पाहू लागले. ती सर्व सरकारी कामकाजात सहभागी होऊ लागली. त्याचबरोबर तिच्या राजकीय कलेची सर्वांनाच भुरळ पडली. याशिवाय ती लष्करी क्षेत्रातही प्रवीण होत होती.
1566 मध्ये त्यांची आई म्हणजेच राणी बकवा यांचे निधन झाले. तिच्या आईच्या मृत्यूनंतर, अमीनाचा धाकटा भाऊ करमा याला झाझाऊ राज्याचा नवीन शासक म्हणून नियुक्त करण्यात आले. करमा यांना नवीन ‘हळबे’ म्हणून राज्याभिषेक करून सर्व काम त्यांच्या हाती सोपवण्यात आले. करमाच्या राजवटीत, अमिना झाझाऊ कॅल्व्हरी आणि सैन्यात खूप उच्च पातळीवर पोहोचली. पैसा आणि सत्ता दोन्ही त्यांनी स्वबळावर कमावले होते. ‘झाळा’ला विशेष ओळख करून देण्यात त्यांनी महत्त्वाची भूमिका बजावली.
करमाची राजवट चांगली चालली होती, पण 1576 मध्ये त्याचा मृत्यू झाला. त्यांचा कार्यकाळ केवळ दहा वर्षेच राहिला. त्यांच्या मृत्यूनंतर या खुर्चीचा ताबा घेणारा एकच चेहरा होता आणि तो म्हणजे अमिना.
त्याच वर्षी, अमीना झाझाऊ राज्याचे नवीन हॉब म्हणून नियुक्त केले गेले. तिने ही जबाबदारी स्वीकारताच, सर्वात मोठे उद्दिष्ट होते की ती झाझौला जोडलेले सर्व व्यापारी मार्ग विस्तारित करेल. यासोबतच ती आपल्या राज्यातील लोकांना व्यवसाय करताना कोणतीही अडचण येऊ नये म्हणून त्यांना सुरक्षा पुरवेल. तिने ठरवलेले ध्येय पूर्ण करण्यातही ती यशस्वी झाला. राणी अमीनाने झाझाऊ राज्याची व्याप्ती वाढवली आणि ती पूर्वीपेक्षा अधिक मजबूत करण्याचे कामही केले. तिने अटलांटिकचा किनारा झाझाऊच्या सीमेपर्यंत वाढवला.
अमिना 20 हजारांच्या मोठ्या सैन्याचे नेतृत्व करायची. व्यापार मार्गाच्या विस्तारात अडथळे निर्माण करणार्‍या शत्रूंविरुद्ध राणी अमिना यांनी बहुतेक युद्ध केले. आणि या युद्धांमध्ये विजय मिळवण्याचा परिणाम म्हणजे तिने अनेक जिंकलेली शहरे आपल्या राज्यात विलीन केली.
असे मानले जाते की अमीनाने नेहमी पराभूत केलेल्या राज्याच्या सैनिकांपैकी एकासह एक रात्र घालवली. ज्याला ती पहाटेनंतर मारायची. जेणेकरून तो अमीनाची गोष्ट कोणाला सांगू शकणार नाही. त्याच्याबद्दल असंही म्हटलं जातं की, तिला आपली सत्ता गमावण्याची भीती होती म्हणून तिने लग्न केलं नाही. अमीनाने झाझौ राज्यावर सुमारे ३४ वर्षे राज्य केले. तिला इतिहासातील सर्वोत्तम सेनापतींपैकी एक मानले जाते. जिने केवळ आपल्या राज्याचा विस्तारच केला नाही तर अनेक महत्त्वाची शहरे आणि प्रांत जिंकून आपल्या राज्यात विलीन केले.
सर्वात मनोरंजक गोष्ट म्हणजे तिच्या सत्तेपूर्वी आणि सत्तेनंतरही कोणीही तिची बरोबरी करू शकले नाही.
आपल्या भागातील सर्वाधिक क्षेत्राच्या सीमारेषेवर आपल्या विजयाचा झेंडा फडकवण्यासाठी तिची ओळख आहे.
अमिना यांना ‘वॉल्स ऑफ अमिना’साठीही स्मरणात ठेवले जाते. किंबहुना ते प्रांत ताब्यात घेतल्यानंतर त्यांना भिंतींनी घेरायचे. ती त्यांचे छावणीत रूपांतर करत असे. याद्वारे ती आपल्या राज्याची सुरक्षा सुनिश्चित करत असे.अमिना यांनी बांधलेल्या या भिंती आजही नायजेरियात दिसतात.
1610 मध्ये शूर राणी अमिना मरण पावली. नायजेरियात आजही तिच्या या धाडसाची आठवण केली जाते. असे मानले जाते की युद्धादरम्यानच तिचा मृत्यू झाला, नायजेरियातील बिदा येथे लढताना तिने वीरगती प्राप्त केली.
सोनघाई साम्राज्याच्या पतनानंतर झाझोउ साम्राज्याची स्थापना झाली. जरी अमिना झाझौची 24 वी हबे होती, मात्र आपल्या कार्यकाळात तिने आपले साम्राज्य नव्या उंचीवर नेले हे नक्की.
तिचा मुख्य उद्देश शेजारील राज्यांच्या जमिनी काबीज करणे आणि स्थानिक राज्यकर्त्यांवर हौसा व्यापाऱ्यांना व्यापारासाठी सुरक्षित मार्ग मिळवून देणे हे होते. ज्यामध्ये दक्षिणेकडील नायजर आणि उत्तरेकडील कानो आणि कॅटसिना यांचा समावेश आहे. राणी अमिना यांनाही त्यांच्या परिसरात कोला नट इत्यादींच्या लागवडीला मोठा आकार दिल्याबद्दल आठवण होते.
आजही लागोस राज्याच्या नॅशनल आर्ट्स थिएटरमध्ये राणी अमीनाचा पुतळा पाहायला मिळतो. ती कोणत्याही पुरुषापेक्षा कमी नव्हती, ती कोणत्याही पुरुषासारखी सक्षम होती. तीची कहाणी ऐकून प्रत्येक स्त्रीला नक्कीच अभिमान वाटला असेल.
हेही वाचा:
देशातील सर्वांत मोठ शिवमंदिर आपल्या औरंगाबाद जिल्ह्यात बांधलं जातंय..
हा डाकू इंग्रज लोकांना मारून त्यांच्या हाताची बोटे कापून घेऊन जायचा..